Muslak - salin ng tulang NAIVE ni Winter Raine

MUSLAK

ni Winter Raine

malayang salin ni 

Gregorio V. Bituin Jr.

napakabata ko

napakatanda mo

ilang ulit na bang

sinabihan tayo?

hindi ito tama

hindi ito patas

minahal na kita

may pakelam sila?

sila'y nag-alala

nakita ba nila

sa iyo'y ako lang 

pagkat mahal mo nga.

subalit huli na

dapat kang umalis

pagbayarin sila

magpalitan kaya?

aalis din ako

makikita nila

tanggapin ka nila

nang nais din ako.

ngunit di gumana

aalis ka pa rin

lagi ka sa isip

ay, napakamuslak

* Isinalin, 05.17.2023

* muslak - musmos, walang muwang, naive

- mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p.803

NAIVE

by Winter Raine

I was too young

You were too old

How many times

Should we be told?

It wasn't right

It wasn't fair

I love you now

Don't they care?

They are worried

Don't they see

I am your only one

You really do love me.

It's too late

you have to go

I'll make them pay

quid pro quo, no?

I will leave too

Then they will see

They have to take you

If they want to have me.

Too bad it didn't work

You still have to leave

I will always think of you

Oh to still be so naive.

Ikaw

IKAW

Tula ni Vladimir Mayakovsky, 1922

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dumating ka -

determinado,

sapagkat malaki ako,

sapagkat ako’y umuungol,

ngunit sa malapitang inspeksyon

nakikita mo’y isang batang lalaki.

Kinuha mo

at inagaw ang puso ko

at sinimulan

itong paglaruan -

parang babaeng may bolang tumatalbog.

At bago ang himalang ito

bawat babae

ay maaaring babaeng nagtataka

o kaya’y dalagang nagtatanong:

"Ibigin ang taong ganyan?

Bakit, susuntukin ka niyan!

Dapat niyang mapaamo ang leyon,

isang babae mula sa palahayupan!"

Ngunit nagtagumpay ako.

DI ko iyon naramdaman -

ang pamatok!

Nalilito sa tuwa,

ako'y tumalon 

at napalundag, sa namumulang balat ng masayang katipan,

Nakaramdam ako ng sobrang tuwa

at gaan ng loob.

* Isinalin: Hulyo 14, 2022

* Hinalaw sa Vladimir Mayakovsky Internet Archive

* Litrato mula sa google

YOU

Poem by Vladimir Mayakovsky, 1922

Source: The Bedbug and selected poetry, translated by Max Hayward and George Reavey. Meridian Books, New York, 1960;

Transcribed: by Mitchell Abidor.

You came –

determined,

because I was large,

because I was roaring,

but on close inspection

you saw a mere boy.

You seized

and snatched away my heart

and began

to play with it –

like a girl with a bouncing ball.

And before this miracle

every woman

was either a lady astounded

or a maiden inquiring:

“Love such a fellow?

Why, he'll pounce on you!

She must be a lion tamer,

a girl from the zoo!”

But I was triumphant.

I didn’t feel it –

the yoke!

Oblivious with joy,

I jumped

and leapt about, a bride-happy redskin,

I felt so elated

and light.

Soneto 77

SONETO 77

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Ipakikita sa iyo niyang / salamin ang suot mong alindog,

Idadayal mo pa’no nasayang / yaong mahahalagang sandali;

Matatala sa kawalang puwang / ang sa iyong diwa’y mahuhubog,

At sa aklat na ito’y iyo ngang / malalasap ang aral na mithi.

Ang mga kulubot na naroong / ipinakikita ng salamin

Sa mga bunganga ng libingang / tumatak sa iyong alaala;

Sa pagdayal mo sa makulimlim / na lilim na ari mang alamin

Ang panakaw na pag-unlad niyong / panahon tungong kawalang-hangga.

Tingni kung ano ang hindi aring / maakibat niyang isipan mo

Magsulat sa mga blangkong sayang / na ito’t iyong matatagpuan.

Ang mga inalagaang paslit / na dinala sa iyong huwisyo

Upang ang diwa mo’y magkaroon / ng panibago ring kasamahan.

Ang mga nariritong tanggapan, / sa tuwing pagmamasdan mong sukat,

Ay talagang makikinabang ka’t / mapayayaman pa yaong aklat.

07.13.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas o; patinig na may impit i;

cdcd - katinig na mahina i; patinig na walang impit a;

efef - patinig na walang impit o; katinig na mahina a;

gg - katinig na malakas a.

SONNET 77

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Thy glass will show thee how thy beauties wear,

Thy dial how thy precious minutes waste;

The vacant leaves thy mind’s imprint will bear,

And of this book this learning mayst thou taste.

The wrinkles which thy glass will truly show

Of mouthed graves will give thee memory;

Thou by thy dial’s shady stealth mayst know

Time’s thievish progress to eternity.

Look what thy memory cannot contain,

Commit to these waste blanks, and thou shalt find

Those children nurs'd, deliver’d from thy brain,

To take a new acquaintance of thy mind.

These offices, so oft as thou wilt look,

Shall profit thee and much enrich thy book.

Optimistiko

OPTIMISTIKO

tula ni Hazim Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

noong bata pa'y di niya binunot ang pakpak ng mga langaw

di rin siya nagtali ng lata sa buntot ng mga pusa

o nagsilid ng salagubang sa mga kahon ng posporo

o dumapa sa umbok na punso

siya'y lumaki na

at lahat ng bagay na iyon ay pinaggagawa sa kanya

nasa tabi ako ng kanyang kama nang siya'y mamatay

sabi niya'y babasahan ako ng tula

tungkol sa araw at sa dagat

tungkol sa mga reaktor ng nukleyar at satelayt

tungkol sa kadakilaan ng sangkatauhan

* Isinalin: Hulyo 12, 2022

OPTIMISTIC MAN

poem by Nazim Hikmet

as a child he never plucked the wings off flies

he didn't tie tin cans to cats' tails

or lock beetles in matchboxes

or stomp anthills

he grew up

and all those things were done to him

I was at his bedside when he died

he said read me a poem

about the sun and the sea

about nuclear reactors and satellites

about the greatness of humanity

Mga tula sa Unang Daigdigang Digmaan

MGA TULA SA UNANG DAIGDIGANG DIGMAAN 

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Matindi ang digmaan, madugo. Kaya ang ilarawan ito ng mga nakaranas mismo ng digmaan, lalo na sa anyong patula o pampanitikan, ay kahanga-hanga, lalo't batid mong sinulat nila iyon habang sila'y nakikipaglaban, tangan ang kanilang baril, nakikipagpalitan ng putok.

Kaya ang dalawang aklat ng tula na nasa akin ay pambihira. Dahil bihira tayong makakita ng mga aklat ng tula hinggil sa Unang Daigdigang Digmaan (hindi  Digmaang Pandaigdig, na ilang beses ko nang sinabing mali ang pagkakasalin). Ang tinutukoy kong mga libro'y ito: Poems of the Great War 1914-1918, may sukat na 4" x 5 1/2", at may 160 pahina, kasama ang 12 pahinang Roman numerals, at inilathala ng Penguin Books noong 1998. Nabili ko ito sa BookSale ng Farmers sa Cubao noong Enero 18, 2018 sa halagang P60.00. Ang isa pa'y ang Some Desperate Glory: The First World War the Poets Knew, ni Max Egremont, may sukat na 5 5/8" x 8 5/8", at may 456 pahina, kasama ang 16 na pahinang Roman numerals, at inilathala ng Farrar, Straus and Goroux sa New York noong 2014, at nabili ko naman sa BookSale sa Shopwise branch sa Cubao noong Disyembre 24, 2020, sa halagang P240.00.

Sa Poems of the Great War 1914-1918 ay may dalawampu't isang makata, at 81 tula. Ito'y sina, at ang bilang ng kanilang tula: Richard Aldington - 2; Edmund Blunden - 8; Rupert Brooke - 1; F. S. Flint - 1; Ford Madox Ford - 1; Robert Graves - 1; Ivor Gurney - 10; Thomas Hardy - 1; John McCrae - 1; Frederic Manning - 1; Charlotte Mew - 1; Alice Meynell - 1; Wilfred Owen - 20; Margaret Postgate Cole - 1; Herbert Read - 1; Edgell Rickword - 1; Isaac Rosenberg - 3; Siegfred Sassoon - 17; Charles Hamilton Sorley - 2; Edward Thomas - 6; at May Wedderburn Cannan - 1.

Ang Some Desperate Glory: The First World War the Poets Knew ay may labing-isang makata, at may 73 tula. Ang mga makatang ito at ang bilang ng kanilang tula sa aklat ay sina: Edmund Blunden - 2; Rupert Brooke - 4; Robert Graves - 1; Julian Grenfell - 2; Ivor Gurney - 11; Robert Nichols - 4; Wilfred Owen - 11; Isaac Rosenberg - 11; Siegfred Sassoon - 9; Charles Sorley - 4; at Thomas Hardy - 14. Ang mga tula rito'y hinati sa panahon o taon ng pagkakasulat, at may mga sanaysay o kwento hinggil sa tula at pangyayari: 1914 - may pitong tula; 1915 - 18 tula; 1916 - 15 tula; 1917 - 19 tula; at 1918 - 14 tula.

Kapansin-pansin sa bilang ng mga tula ang marahil ay masisipag magsulat na makata, o marahil ay mga nagustuhang tula ng patnugot ng aklat. Sa Poems of the Great War 1914-1918, si Ivor Gurney ay may sampu, Wilfred Owen ay may 20, at si Siegfred Sassoon ay may 17  tula. Sa Some Desperate Glory, si Ivor Gurney, Wilfred Owen, at Isaac Rosenberg ay may tiglabing-isang tula, habang si Siegfred Sassoon ay may 9 na tula at si Thomas Hardy naman ay may 14 tula.

Nais kong proyektuhin ito ng pagsasalin o isasalin ko sa wikang Filipino ang kanilang mga tula, na susubukan kong may sukat at tugma ang iba, upang mas madama natin ang kanilang mga katha sa panahon ng digmaan. Marahil isa pang dapat gawin ay saliksikin ang kanilang mga talambuhay, at ano ang kaugnayan nila sa Unang Daigdigang Digmaan. Sila ba'y mga sibilyan lamang o mga kawal na nakibaka sa panahong iyon? Isa ito sa mga nais kong tapusing isalin at mailathala upang mabasa ng ating mga kababayan ang kanilang mga tula sa ating sariling wika.

Kung ating titingnan, ang dalawang aklat ay tumutukoy sa mga likhang tula noong Unang Daigdigang Digmaan mula 1914-1918. Nagsimula ang digmaan noong Hunyo 28 1914 nang pinaslang ng isang nasyunalistang Serbyan si Archduke Franz Ferdinand ng Imperyong Austriya-Hunggariya. Mula rito'y nagdigmaan na ang mga makapangyarihang bansa sa mundo, na noon ay nahahati sa Pwersang Alyado (batay sa Kasunduan ng Imperyong Briton, Imperyong Ruso at Pransya), at ang Pwersang Sentral (mula naman sa Alyansa ng Imperyong Aleman, Austriya-Hunggarya at Italya). Natapos ang digmaan noong 11 Nobyembre 1918, kung saan nagkaroon ng limang tratado sa pagitan ng mga bansang kasali sa digmaan. Umabot umano, ayon sa pananaliksik, ang Unang Daigdigang Digmaan, sa dalawampung milyong namatay at dalawampu't isang milyong sugatan. Kaya isa ito sa napakatinding digmaan sa kasaysayan.

Kaya ang pagsasalin ng mga tula ng mga makatang nakasaksi sa digmaang ito ay naging adhikain na o misyon ng inyong lingkod. At bilang panimula ay aking isinalin ang tulang August 2014 ng isang makatang Ingles, na nasa pahina 128 ng aklat na Some Desperate Glory.

AUGUST 1914

Poem by Isaac Rosenberg 

What in our lives is burnt

In the fire of this?

The heart's dear granary?

The much we shall miss?

Three lives hath one life -

Iron, honey, gold.

The gold, the honey gone -

Left is the hard and cold.

Iron are our lives

Molten rights through our youth.

A burnt space through ripe fields,

A fair mouth's broken tooth.

AGOSTO 1914

Tula ni Isaac Rosenberg 

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

11 pantig bawat taludtod

Ano sa buhay nati'y nasusunog

Sa naglalagablab na apoy nito?

Na sa puso'y kamalig nating irog?

Kayraming di natin nakakatagpo?

Tatlong buhay yaong may isang buhay -

Ang bakal, pulot-pukyutan, at ginto.

Ang ginto, ang pulot ay nangawala -

Naiwan ang matigas at malamig.

Yaong bakal na yaring ating buhay

Karapata'y lusaw sa pagkabata.

Espasyo'y sunog sa maayang bukid,

Sira ang ngipin ng magandang bibig.

Si Isaac Rosenberg, isang makata't alagad ng sining (artist), ay isinilang sa Bristol, England noong Nobyembre 25, 1890. Kinatha niya ang una niyang tulang On Receiving News of the War noong huling bahagi ng Hunyo 2014. Nalathala rin ang Youth na ikalawang katipunan ng kanyang mga tula. At dahil walang makuhang trabaho bilang artist ay nagpalista siya sa British Army sa katapusan ng Oktubre 1915. Sa edad na 27, siya'y killed in action o namatay sa digmaan noong Abril 1, 2018. (saliksik mula sa Wikipedia)

Sa isang personal niyang liham, inilarawan ni Rosenberg ang pananaw niya sa digmaan: "I never joined the army for patriotic reasons. Nothing can justify war. I suppose we must all fight to get the trouble over." (Hindi ako sumali sa hukbo para lang sa mga kadahilanang patriotiko. Walang makakapagbigay katwiran sa digmaan. Tingin ko'y dapat tayong lumaban lahat upang matapos na ang gulo.)"

Soneto 94

SONETO 94

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Sila yaong may kapangyarihang / manakit at walang ginagawa,

Na hindi magawa yaong bagay / na lagi nilang inilaladlad,

Sino, na iba’y pinagagalaw, / silang sa bato ginayang pawa,

Hindi natitinag, anong lamig, / at pagdating sa tukso’y kaykupad -

Minana nila ng wato mula / sa langit yaong mga biyaya,

At pati yaman ng kalikasan / ng asawa mula sa gugulin;

Sila yaong mga panginoon / at may-ari niyong mukha nila,

Habang iba’y tagapangasiwa / ng kanilang kahusayan man din.

Yaong bulaklak niyong tag-araw / na sa tag-araw din ay kaytamis

Datapwat ito’y sa sarili lang / nangabubuhay at namamatay;

Subalit kung yaong bulaklak na / nakahahawa’y nagkakaniig,

Ang pinakamasama mang damo’y / sinasalungat ang kanyang dangal.

Matatamis ma’y pinaaasim / ng mga ikinikilos nito:

Tulad ng mga liryong ang amoy / ay mas malala pa kaysa damo.

07.05.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - patinig na may impit a; katinig na malakas a;

cdcd - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

efef - katinig na mahina a;  katinig na malakas i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 94 

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

They that have power to hurt and will do none,

That do not do the thing they most do show,

Who, moving others, are themselves as stone,

Unmoved, cold, and to temptation slow-

They rightly do inherit Heaven's graces,

And husband nature's riches from expense;

They are the lords and owners of their faces,

Others but stewards of their excellence.

The summer's flow'r is to the summer sweet

Though to itself it only live and die;

But if that flow'r with base infection meet,

The basest weed outbraves his dignity.

For sweetest things turn sourest by their deeds:

Lilies that fester smell far worse than weeds.

Digmaan

DIGMAAN

Tula ni Eugene Pottier

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 

Anang mga buwitre, "Sunggaban!"

Ngunit wala halos kaibahan:

Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,

Animo'y baliw sa paghalakhak;

Helmet ay sinuot ng kalansay,

Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,

Sa bawat uri 't lahat ng antas;

Dito'y may bayarang pananambang,

Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y

Pinatapon sa kolonyang penal;

Hinayaan lang ang pandarambong

Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,

Pati makahayop na silakbo,

Ginambala pa si Lacenaire,

At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,

Anak nami'y dalawampu, ngayon

Ang lupon ng berdugo'y nagpasya

Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,

Anak namin ngayo'y dalawampu,

Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y

Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming

Pulangkutis, mula ibang angkan.

Mga tae'y ikalat sa lupa:

"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,

Alagad ay lumisan, naligaw.

O amang bayan, mayroong tigre

Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,

Ang madla'y walang pagkakaisa,

Na nagdurusa sa bilangguan

Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,

Ang lungsod ay nilamon ng apoy,

Dugong pumatak, tara't inumin,

Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang

Niyurakan ay sugatang gapi;

Glorya't kumalat sa malakabag

Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay

Upang laman at buto'y madurog?

Hinihintay nito'y bagong dahon,

Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022