Ikaw

IKAW

Tula ni Vladimir Mayakovsky, 1922

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dumating ka -

determinado,

sapagkat malaki ako,

sapagkat ako’y umuungol,

ngunit sa malapitang inspeksyon

nakikita mo’y isang batang lalaki.

Kinuha mo

at inagaw ang puso ko

at sinimulan

itong paglaruan -

parang babaeng may bolang tumatalbog.

At bago ang himalang ito

bawat babae

ay maaaring babaeng nagtataka

o kaya’y dalagang nagtatanong:

"Ibigin ang taong ganyan?

Bakit, susuntukin ka niyan!

Dapat niyang mapaamo ang leyon,

isang babae mula sa palahayupan!"

Ngunit nagtagumpay ako.

DI ko iyon naramdaman -

ang pamatok!

Nalilito sa tuwa,

ako'y tumalon 

at napalundag, sa namumulang balat ng masayang katipan,

Nakaramdam ako ng sobrang tuwa

at gaan ng loob.

* Isinalin: Hulyo 14, 2022

* Hinalaw sa Vladimir Mayakovsky Internet Archive

* Litrato mula sa google

YOU

Poem by Vladimir Mayakovsky, 1922

Source: The Bedbug and selected poetry, translated by Max Hayward and George Reavey. Meridian Books, New York, 1960;

Transcribed: by Mitchell Abidor.

You came –

determined,

because I was large,

because I was roaring,

but on close inspection

you saw a mere boy.

You seized

and snatched away my heart

and began

to play with it –

like a girl with a bouncing ball.

And before this miracle

every woman

was either a lady astounded

or a maiden inquiring:

“Love such a fellow?

Why, he'll pounce on you!

She must be a lion tamer,

a girl from the zoo!”

But I was triumphant.

I didn’t feel it –

the yoke!

Oblivious with joy,

I jumped

and leapt about, a bride-happy redskin,

I felt so elated

and light.

Soneto 77

SONETO 77

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Ipakikita sa iyo niyang / salamin ang suot mong alindog,

Idadayal mo pa’no nasayang / yaong mahahalagang sandali;

Matatala sa kawalang puwang / ang sa iyong diwa’y mahuhubog,

At sa aklat na ito’y iyo ngang / malalasap ang aral na mithi.

Ang mga kulubot na naroong / ipinakikita ng salamin

Sa mga bunganga ng libingang / tumatak sa iyong alaala;

Sa pagdayal mo sa makulimlim / na lilim na ari mang alamin

Ang panakaw na pag-unlad niyong / panahon tungong kawalang-hangga.

Tingni kung ano ang hindi aring / maakibat niyang isipan mo

Magsulat sa mga blangkong sayang / na ito’t iyong matatagpuan.

Ang mga inalagaang paslit / na dinala sa iyong huwisyo

Upang ang diwa mo’y magkaroon / ng panibago ring kasamahan.

Ang mga nariritong tanggapan, / sa tuwing pagmamasdan mong sukat,

Ay talagang makikinabang ka’t / mapayayaman pa yaong aklat.

07.13.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas o; patinig na may impit i;

cdcd - katinig na mahina i; patinig na walang impit a;

efef - patinig na walang impit o; katinig na mahina a;

gg - katinig na malakas a.

SONNET 77

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Thy glass will show thee how thy beauties wear,

Thy dial how thy precious minutes waste;

The vacant leaves thy mind’s imprint will bear,

And of this book this learning mayst thou taste.

The wrinkles which thy glass will truly show

Of mouthed graves will give thee memory;

Thou by thy dial’s shady stealth mayst know

Time’s thievish progress to eternity.

Look what thy memory cannot contain,

Commit to these waste blanks, and thou shalt find

Those children nurs'd, deliver’d from thy brain,

To take a new acquaintance of thy mind.

These offices, so oft as thou wilt look,

Shall profit thee and much enrich thy book.

Optimistiko

OPTIMISTIKO

tula ni Hazim Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

noong bata pa'y di niya binunot ang pakpak ng mga langaw

di rin siya nagtali ng lata sa buntot ng mga pusa

o nagsilid ng salagubang sa mga kahon ng posporo

o dumapa sa umbok na punso

siya'y lumaki na

at lahat ng bagay na iyon ay pinaggagawa sa kanya

nasa tabi ako ng kanyang kama nang siya'y mamatay

sabi niya'y babasahan ako ng tula

tungkol sa araw at sa dagat

tungkol sa mga reaktor ng nukleyar at satelayt

tungkol sa kadakilaan ng sangkatauhan

* Isinalin: Hulyo 12, 2022

OPTIMISTIC MAN

poem by Nazim Hikmet

as a child he never plucked the wings off flies

he didn't tie tin cans to cats' tails

or lock beetles in matchboxes

or stomp anthills

he grew up

and all those things were done to him

I was at his bedside when he died

he said read me a poem

about the sun and the sea

about nuclear reactors and satellites

about the greatness of humanity

Mga tula sa Unang Daigdigang Digmaan

MGA TULA SA UNANG DAIGDIGANG DIGMAAN 

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Matindi ang digmaan, madugo. Kaya ang ilarawan ito ng mga nakaranas mismo ng digmaan, lalo na sa anyong patula o pampanitikan, ay kahanga-hanga, lalo't batid mong sinulat nila iyon habang sila'y nakikipaglaban, tangan ang kanilang baril, nakikipagpalitan ng putok.

Kaya ang dalawang aklat ng tula na nasa akin ay pambihira. Dahil bihira tayong makakita ng mga aklat ng tula hinggil sa Unang Daigdigang Digmaan (hindi  Digmaang Pandaigdig, na ilang beses ko nang sinabing mali ang pagkakasalin). Ang tinutukoy kong mga libro'y ito: Poems of the Great War 1914-1918, may sukat na 4" x 5 1/2", at may 160 pahina, kasama ang 12 pahinang Roman numerals, at inilathala ng Penguin Books noong 1998. Nabili ko ito sa BookSale ng Farmers sa Cubao noong Enero 18, 2018 sa halagang P60.00. Ang isa pa'y ang Some Desperate Glory: The First World War the Poets Knew, ni Max Egremont, may sukat na 5 5/8" x 8 5/8", at may 456 pahina, kasama ang 16 na pahinang Roman numerals, at inilathala ng Farrar, Straus and Goroux sa New York noong 2014, at nabili ko naman sa BookSale sa Shopwise branch sa Cubao noong Disyembre 24, 2020, sa halagang P240.00.

Sa Poems of the Great War 1914-1918 ay may dalawampu't isang makata, at 81 tula. Ito'y sina, at ang bilang ng kanilang tula: Richard Aldington - 2; Edmund Blunden - 8; Rupert Brooke - 1; F. S. Flint - 1; Ford Madox Ford - 1; Robert Graves - 1; Ivor Gurney - 10; Thomas Hardy - 1; John McCrae - 1; Frederic Manning - 1; Charlotte Mew - 1; Alice Meynell - 1; Wilfred Owen - 20; Margaret Postgate Cole - 1; Herbert Read - 1; Edgell Rickword - 1; Isaac Rosenberg - 3; Siegfred Sassoon - 17; Charles Hamilton Sorley - 2; Edward Thomas - 6; at May Wedderburn Cannan - 1.

Ang Some Desperate Glory: The First World War the Poets Knew ay may labing-isang makata, at may 73 tula. Ang mga makatang ito at ang bilang ng kanilang tula sa aklat ay sina: Edmund Blunden - 2; Rupert Brooke - 4; Robert Graves - 1; Julian Grenfell - 2; Ivor Gurney - 11; Robert Nichols - 4; Wilfred Owen - 11; Isaac Rosenberg - 11; Siegfred Sassoon - 9; Charles Sorley - 4; at Thomas Hardy - 14. Ang mga tula rito'y hinati sa panahon o taon ng pagkakasulat, at may mga sanaysay o kwento hinggil sa tula at pangyayari: 1914 - may pitong tula; 1915 - 18 tula; 1916 - 15 tula; 1917 - 19 tula; at 1918 - 14 tula.

Kapansin-pansin sa bilang ng mga tula ang marahil ay masisipag magsulat na makata, o marahil ay mga nagustuhang tula ng patnugot ng aklat. Sa Poems of the Great War 1914-1918, si Ivor Gurney ay may sampu, Wilfred Owen ay may 20, at si Siegfred Sassoon ay may 17  tula. Sa Some Desperate Glory, si Ivor Gurney, Wilfred Owen, at Isaac Rosenberg ay may tiglabing-isang tula, habang si Siegfred Sassoon ay may 9 na tula at si Thomas Hardy naman ay may 14 tula.

Nais kong proyektuhin ito ng pagsasalin o isasalin ko sa wikang Filipino ang kanilang mga tula, na susubukan kong may sukat at tugma ang iba, upang mas madama natin ang kanilang mga katha sa panahon ng digmaan. Marahil isa pang dapat gawin ay saliksikin ang kanilang mga talambuhay, at ano ang kaugnayan nila sa Unang Daigdigang Digmaan. Sila ba'y mga sibilyan lamang o mga kawal na nakibaka sa panahong iyon? Isa ito sa mga nais kong tapusing isalin at mailathala upang mabasa ng ating mga kababayan ang kanilang mga tula sa ating sariling wika.

Kung ating titingnan, ang dalawang aklat ay tumutukoy sa mga likhang tula noong Unang Daigdigang Digmaan mula 1914-1918. Nagsimula ang digmaan noong Hunyo 28 1914 nang pinaslang ng isang nasyunalistang Serbyan si Archduke Franz Ferdinand ng Imperyong Austriya-Hunggariya. Mula rito'y nagdigmaan na ang mga makapangyarihang bansa sa mundo, na noon ay nahahati sa Pwersang Alyado (batay sa Kasunduan ng Imperyong Briton, Imperyong Ruso at Pransya), at ang Pwersang Sentral (mula naman sa Alyansa ng Imperyong Aleman, Austriya-Hunggarya at Italya). Natapos ang digmaan noong 11 Nobyembre 1918, kung saan nagkaroon ng limang tratado sa pagitan ng mga bansang kasali sa digmaan. Umabot umano, ayon sa pananaliksik, ang Unang Daigdigang Digmaan, sa dalawampung milyong namatay at dalawampu't isang milyong sugatan. Kaya isa ito sa napakatinding digmaan sa kasaysayan.

Kaya ang pagsasalin ng mga tula ng mga makatang nakasaksi sa digmaang ito ay naging adhikain na o misyon ng inyong lingkod. At bilang panimula ay aking isinalin ang tulang August 2014 ng isang makatang Ingles, na nasa pahina 128 ng aklat na Some Desperate Glory.

AUGUST 1914

Poem by Isaac Rosenberg 

What in our lives is burnt

In the fire of this?

The heart's dear granary?

The much we shall miss?

Three lives hath one life -

Iron, honey, gold.

The gold, the honey gone -

Left is the hard and cold.

Iron are our lives

Molten rights through our youth.

A burnt space through ripe fields,

A fair mouth's broken tooth.

AGOSTO 1914

Tula ni Isaac Rosenberg 

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

11 pantig bawat taludtod

Ano sa buhay nati'y nasusunog

Sa naglalagablab na apoy nito?

Na sa puso'y kamalig nating irog?

Kayraming di natin nakakatagpo?

Tatlong buhay yaong may isang buhay -

Ang bakal, pulot-pukyutan, at ginto.

Ang ginto, ang pulot ay nangawala -

Naiwan ang matigas at malamig.

Yaong bakal na yaring ating buhay

Karapata'y lusaw sa pagkabata.

Espasyo'y sunog sa maayang bukid,

Sira ang ngipin ng magandang bibig.

Si Isaac Rosenberg, isang makata't alagad ng sining (artist), ay isinilang sa Bristol, England noong Nobyembre 25, 1890. Kinatha niya ang una niyang tulang On Receiving News of the War noong huling bahagi ng Hunyo 2014. Nalathala rin ang Youth na ikalawang katipunan ng kanyang mga tula. At dahil walang makuhang trabaho bilang artist ay nagpalista siya sa British Army sa katapusan ng Oktubre 1915. Sa edad na 27, siya'y killed in action o namatay sa digmaan noong Abril 1, 2018. (saliksik mula sa Wikipedia)

Sa isang personal niyang liham, inilarawan ni Rosenberg ang pananaw niya sa digmaan: "I never joined the army for patriotic reasons. Nothing can justify war. I suppose we must all fight to get the trouble over." (Hindi ako sumali sa hukbo para lang sa mga kadahilanang patriotiko. Walang makakapagbigay katwiran sa digmaan. Tingin ko'y dapat tayong lumaban lahat upang matapos na ang gulo.)"

Soneto 94

SONETO 94

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Sila yaong may kapangyarihang / manakit at walang ginagawa,

Na hindi magawa yaong bagay / na lagi nilang inilaladlad,

Sino, na iba’y pinagagalaw, / silang sa bato ginayang pawa,

Hindi natitinag, anong lamig, / at pagdating sa tukso’y kaykupad -

Minana nila ng wato mula / sa langit yaong mga biyaya,

At pati yaman ng kalikasan / ng asawa mula sa gugulin;

Sila yaong mga panginoon / at may-ari niyong mukha nila,

Habang iba’y tagapangasiwa / ng kanilang kahusayan man din.

Yaong bulaklak niyong tag-araw / na sa tag-araw din ay kaytamis

Datapwat ito’y sa sarili lang / nangabubuhay at namamatay;

Subalit kung yaong bulaklak na / nakahahawa’y nagkakaniig,

Ang pinakamasama mang damo’y / sinasalungat ang kanyang dangal.

Matatamis ma’y pinaaasim / ng mga ikinikilos nito:

Tulad ng mga liryong ang amoy / ay mas malala pa kaysa damo.

07.05.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - patinig na may impit a; katinig na malakas a;

cdcd - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

efef - katinig na mahina a;  katinig na malakas i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 94 

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

They that have power to hurt and will do none,

That do not do the thing they most do show,

Who, moving others, are themselves as stone,

Unmoved, cold, and to temptation slow-

They rightly do inherit Heaven's graces,

And husband nature's riches from expense;

They are the lords and owners of their faces,

Others but stewards of their excellence.

The summer's flow'r is to the summer sweet

Though to itself it only live and die;

But if that flow'r with base infection meet,

The basest weed outbraves his dignity.

For sweetest things turn sourest by their deeds:

Lilies that fester smell far worse than weeds.

Digmaan

DIGMAAN

Tula ni Eugene Pottier

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 

Anang mga buwitre, "Sunggaban!"

Ngunit wala halos kaibahan:

Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,

Animo'y baliw sa paghalakhak;

Helmet ay sinuot ng kalansay,

Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,

Sa bawat uri 't lahat ng antas;

Dito'y may bayarang pananambang,

Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y

Pinatapon sa kolonyang penal;

Hinayaan lang ang pandarambong

Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,

Pati makahayop na silakbo,

Ginambala pa si Lacenaire,

At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,

Anak nami'y dalawampu, ngayon

Ang lupon ng berdugo'y nagpasya

Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,

Anak namin ngayo'y dalawampu,

Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y

Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming

Pulangkutis, mula ibang angkan.

Mga tae'y ikalat sa lupa:

"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,

Alagad ay lumisan, naligaw.

O amang bayan, mayroong tigre

Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,

Ang madla'y walang pagkakaisa,

Na nagdurusa sa bilangguan

Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,

Ang lungsod ay nilamon ng apoy,

Dugong pumatak, tara't inumin,

Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang

Niyurakan ay sugatang gapi;

Glorya't kumalat sa malakabag

Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay

Upang laman at buto'y madurog?

Hinihintay nito'y bagong dahon,

Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022

Hindi namatay ang Komyun

HINDI IYON NAMATAY

tula ni Eugene Pottier hinggil sa Paris Commune

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pinagmulan: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (ikalawang edisyon), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Isinalin: ni Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

Para sa mga nakaligtas sa Madugong Linggo

Pinaslang nila iyon ng mga putok ng riple,

na may mga putok ng masinggan

at iginulong ito sa watawat 

sa lupang parang luwad.

At ang pulutong ng bundat na mga berdugo

ay nag-akalang mas malalakas sila,

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Tulad ng pag-aani ng mga manggagapas,

tulad ng mga mansanas na naglagpakan sa lupa,

ang mga Versaillais, na di bababa

sa isang daang libong katao, ay pinagpapaslang.

At yaong daang libong pagpaslang,

Tingni kung anong kanilang dinala.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Bagamat pinaslang nila sina Varlin,

Flouren, Duval, Milliere,

Ferre, Rigault, Tony Moilin,

na pumuno sa mga sementeryo.

Akala'y naputol na nila ang mga bisig niyon,

nawalan ng laman ang mga ugat niyon.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kumilos silang parang tulisan,

umaasa sa katahimikan.

Pinatay nila ang mga sugatan sa higaan nito sa ospital,

at ang mga dugong

bumaha sa mga kumot

ay umagos sa ilalim ng pinto.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Binili ang mga mamamahayag,

mangangalakal ng paninirang-puri

kumalat sa ating mga libingang bayan

ang pagbaha ng kanilang kahihiyan.

Isinuka nina Maxim Ducamp, 

Dumas ang kanilang alak.

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kampilan iyon ni Damocles

Na lumutang sa kanilang mga ulo.

Sa libing ni Vallès

ginawa silang mga pipi.

Ang totoo'y marami kami

na nagsilbing tanod niya;

na nagpapatunay, sa anumang kaso

Nicolas,

na ang Komyun ay hindi namatay!

At kaya, pinapatunayan nito sa mga mandirigma,

na ang kutis ni Marianne ay naging kayumanggi;

handa na siyang lumaban at panahon na upang ihiyaw:

Mabuhay ang Komyun!

At pinapatunayan nito sa lahat ng mga Hudas

na ganito ang mga bagay-bagay,

at sa maikling panahon mababatid nila,

Tangina!

Na ang Komyun ay hindi namatay!

Paris, Mayo 1886

* Isinalin ng Hunyo 20, 2022

It Isn’t Dead

Source: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (second edition), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Translated: by Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

For the survivors of the Bloody Week

They killed it with rifle shots,

with machine gun shots

and rolled it in its flag

into the clay-like earth.

And the mob of fat executioners

thought themselves the stronger,

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Just as harvesters clear a field,

just as apples fall to earth,

the Versaillais massacred

at least a hundred thousand men.

And these hundred thousand murders,

See what they bring.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Though they killed Varlin,

Flourens, Duval, Millière,

Ferré, Rigault, Tony Moilin,

filling the cemeteries.

They thought they cut off its arms,

emptied its aorta.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

They acted like bandits,

counting on silence.

They killed the wounded in their hospital beds,

and the blood,

flooding the sheets

flowed under the door.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Bought-off journalists,

merchants of slander

spread over our mass graves

their flood of ignominies.

Maxim Ducamp, Dumas

vomited up their booze.

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

It’s Damocles’ sword

That floats over their heads.

At Vallès’ funeral

they were made mute.

The fact is there were many of us

who served as his escort;

which proves, in any case

Nicolas,

that the Commune isn’t dead!

And so, all this proves to the fighters,

that Marianne’s skin is tanned;

she’s ready to fight and it’s time to cry out:

Long Live the Commune!

And this proves to all the Judases

that this is how things are,

and in a short while they'll know,

God damn!

That the Commune isn’t dead!

Paris, May 1886

Apat na lalaki, apat na bote

APAT NA LALAKI, APAT NA BOTE

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang bilog

         na papag.

Apat na bote.

Apat na lalaki

at apat na baso ng alak -

                   Médoc.

Sa mga kopita

                 may alak,

                 walang alak,

                 may alak,

Apat na lalaki ang tumatagay.

Isang bote na’y walang laman.

Isang lalaki ang nagsalita:

- Bukas

             Aayusin ko ang usapin

             nang matindi.

Walang sinayang na salita -

              ang lalaki'y

              dapat mabitay.

Tatlong bote na’y walang laman.

Tumugon ang tatlong lalaki,

Tumugon ang tatlong bibig:

- Oo naman

             ang lalaki

             ay mabibitay.

Isang bilog

            na papag,

apat na basong walang laman

            at apat na lalaki...

* isinalin ng Hunyo 20, 2022

Four Men, Four Bottles

by Nâzım Hikmet Ran

A round

        table.

Four bottles.

Four men

and four glasses of wine -

                  Médoc.

In the glasses

                there is wine,

                there is no wine,

                there is wine,

Four men are drinking.

One bottle is empty.

One man speaks:

- Tomorrow

            I settle the matter

            with a bang.

No words wasted -

             the man

             must hang.

Three bottles are empty.

Three men answer,

three mouths answer:

- Certainly

            the man

            will hang.

A round

           table,

four empty glasses

           and four men...

Soneto 116

SONETO 116

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Huwag akong hayaang aminin / ang mga hadlang sa pagniniig

Ng mga totoong isip. Yaong / pag-ibig ay hindi pagmamahal

Na binabago ang natagpuang / pagbabagong naipahiwatig,

O nababaluktot pag ginamit / yaong pamawi upang magtanggal.

O hindi! iyon na'y palagiang / tatak na talagang nakapako,

Na hagilap yaong mga unos / at di naman talaga matinag;

Iyon nga ang bituin sa bawat / balakbak na kung saan patungo,

Na di batid ang kahalagahan, / gayong nakuha ang kanyang tangkad.

Pagsinta'y di biro ng Panahon, / na may pisngi't labing kaypupula

Sa loob ng kumilong aguhon / ng karit niyang doon dumating;

Sa munti niyang oras at linggo'y / di nagbabago yaong pagsinta,

Sa bingit man ng kapahamakan / ito'y pinagtitiisan man din.

Kung ito'y isang pagkakamali / at ito'y mapapatunayan ko,

Di ako nagsulat, at ni wala / talagang iniibig na tao.

06.15.2022

* aguhon - compass, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 20

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas i; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na may impit o; katinig na malakas a;

efef - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 116

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Let me not to the marriage of true minds

Admit impediments. Love is not love

Which alters when it alteration finds,

Or bends with the remover to remove.

O no! it is an ever-fixed mark,

That looks on tempests and is never shaken;

It is the star to every wand'ring bark,

Whose worth's unknown, although his height be taken.

Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks

Within his bending sickle's compass come;

Love alters not with his brief hours and weeks,

But bears it out even to the edge of doom.

If this be error and upon me prov'd,

I never writ, nor no man ever lov'd.

Pakiusap

PAKIUSAP

ni Nâzım Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hugis ulo ng buriko ang bansang ito

Na dumatal ng kaytulin mula sa malayong Asya

Upang mahatak tungo sa Mediterranean

ATIN ANG BANSANG ITO.

Mga pulsong duguan, ngiping nagngangalit

talampakang walang gayak,

Lupaing tulad ng alpombrang sutla

ANG IMPYERNONG ITO, ANG PARAISONG ITO'Y ATIN.

Hayaang nakapinid ang mga pintuang pag-aari ng iba

Huwag na nilang buksan pa itong muli

Alisin ang pagkaalipin ng tao ng tao

ATIN ANG PAKIUSAP NA ITO.

Upang mabuhay! Tulad ng punong nag-iisa at malaya

Tulad ng gubat sa pagkakapatiran

ATIN ANG PAGNANASANG ITO.

* isinalin sa petsang 06.13.2022

* hinalaw mula sa kawing na https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/plea.html

* litrato mula sa google

.

.

.

PLEA

by Nazim Hikmet

This country shaped like the head of a mare

Coming full gallop from far off Asia

To stretch into the Mediterranean

THIS COUNTRY IS OURS.

Bloody wrists, clenched teeth

bare feet,

Land like a precious silk carpet

THIS HELL, THIS PARADISE IS OURS.

Let the doors be shut that belong to others

Let them never open again

Do away with the enslaving of man by man

THIS PLEA IS OURS.

To live! Like a tree alone and free

Like a forest in brotherhood

THIS YEARNING IS OURS.

Mapangwasak na pwersa ang tula

MAPANGWASAK NA PWERSA ANG TULA
ni Wallace Stevens, makatang Amerikano
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.
9 pantig bawat taludtod

Ganyan nga ang pagdaralita,
Walang anupaman sa puso,
Ito'y magkaroon o wala.

Bagay iyong dapat mayroon,
Leyon, bakang kapon sa dibdib,
Nang damhing humihinga iyon.

Si Corazon, asong matabâ
Isang bulô, sakang na oso,
Nilasaha'y dugo, di dura.

Para s'yang tao, sa katawan,
Ng halimaw na anong lupit
Kalamnan n'ya'y kanyang-kanya lang...

Leyon ay natulog sa Araw.
Nasa ilong ang kanyang paa.
Na makapapaslang ng tao.

Talasalitaan:
bulô - batang baka

* Isinalin ng 06.10.2022

POETRY IS A DESTRUCTIVE FORCE

That's what misery is,
Nothing to have at heart,
It is to have or nothing.

It is a thing to have,
A lion, an ox in his breast,
To feel it breathing there.

Corazon, stout dog,
Young ox, bowlegged bear,
He tastes its blood, not spit.

He is like a man
In the body of a violent beast.
Its muscles are his own...

The lion sleeps in the sun.
Its nose is on its paws.
It can kill a man.

* From the book The Mentor Book of Major American Poets, pages 292-293

Ang aming martsa

ANG AMING MARTSA

ni Vladimir Mayakovsky

Hinalaw sa salin sa Ingles ni Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Isinalin sa wikang Filipino ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikumpas ang mga parisukat sa padyak ng mga rebelde!

Pataasin pa, mga tanod ng palalong ulo!

Huhugasan natin ang mundo ng pangalawang delubyo,

Ngayon na ang panahon ng pagdating ng kinatatakutan.

Masyadong mabagal, ang kariton ng mga taon,

Ang mga bakang kapon ng tag-araw – masyadong malungkot.

Ang aming diyos ang diyos ng bilis,

Ang aming puso — ang aming tambol ng pakikibaka.

Mayroon bang bulawang mas banal pa kaysa amin?

Anong putakti ng punglo ang maaaring makapanduro sa amin?

Awit ang aming armas, ang kapangyarihan ng mga kapangyarihan,

Ang aming bulawan — ang aming tinig — pakinggan lamang kaming umawit!

Kaparangan, humiga kang luntian sa lupa!

Sa seda hahanay ang aming araw-araw!

Bahaghari, magbigay ng kulay at kabilugan

Sa talampakang-plota ng kabayo ng panahon.

Namumuhi sa amin ang langit na may mabituing alindog.

Ay! Kung wala iyon ay maaaring mabuhay ang mga awit namin.

Hoy, Dawong-dawungan, hilingin mong

Dalhin kami ng buháy sa langit!

Magsiawit, sa tuwa’y lumagok ng lumagok,

Patuyuin ang tagsibol sa pamamagitan ng tasa, hindi ng didal.

Patindihin ang pagtibok ng iyong puso!

Nang dibdib nami’y maging pompiyang na tanso.

Talasalitaan: 

oxen - bakang kinapon, uri ng kinapon na lalaking baka, UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 860

gold – bulawan, ibid. p. 203

Ursus Major - Big Dipper, dawong-dawungan, ibid., p. 1309

steed - kabayo, mula sa English-Tagalog Dictionary ni Leo James English, p. 428

cymbal - pompiyang, ibid., p. 222

fleet - plota, hukbong-dagat, mula sa Diksyunaryong Ingles-Filipino, ni Felicidad T. E. Sagalongos, p. 190

06.08.2022

* ang litrato'y mula sa google

OUR MARCH

by Vladimir Mayakovsky

Source: Poems, Translated by Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Transcribed: by Mitch Abidor

Beat the squares with the tramp of rebels!

Higher, rangers of haughty heads!

We'll wash the world with a second deluge,

Now’s the hour whose coming it dreads.

Too slow, the wagon of years,

The oxen of days — too glum.

Our god is the god of speed,

Our heart — our battle drum.

Is there a gold diviner than ours/

What wasp of a bullet us can sting?

Songs are our weapons, our power of powers,

Our gold — our voices — just hear us sing!

Meadow, lie green on the earth!

With silk our days for us line!

Rainbow, give color and girth

To the fleet-foot steeds of time.

The heavens grudge us their starry glamour.

Bah! Without it our songs can thrive.

Hey there, Ursus Major, clamour

For us to be taken to heaven alive!

Sing, of delight drink deep,

Drain spring by cups, not by thimbles.

Heart step up your beat!

Our breasts be the brass of cymbals.

Soneto 24

SONETO 24

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Mata ko'y umakto bilang pintor / at talaga namang nakatutok

Sa talahanayan niring puso't / nagkahugis ang iyong kariktan

Habang katawan ko yaong kwadro / kung saan iyon itinatampok

At sadyang nasa sining ng pintor / ang niloob niya't kaisipan.

Sa pamamagitan lang ng pintor, / kasanayan niya'y makikita

Upang yaong larawan mong tunay / ay mahanap kung saan naukit;

Na sa pabrika niyaring dibdib / ay naroroong nakabitin pa

Dahil sa mata mo, durungawan / niya'y may kinang na gumuguhit.

Ngayon tingni ng mata sa mata, / ano bang nangyaring buti roon:

Hugis mo'y pininta ng mata ko, / at gayon ka rin naman sa akin

Bilang durungawan sa dibdib ko, / kung saan Haring Araw na iyon

Ay nalulugod na sumisilip / upang ikaw'y pakatitigan din;

Gayupaman, sining nila'y nais / purihin ng gayong matang tuso

Iginuguhit anong makita, / puso man nila'y di batid ito.

06.02.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na mahina o; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na walang impit a; katinig na malakas i;

efef - patinig na walang impit i; 

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 24

from the book The Sonnets, by William Shakespeares, Collins Classics

Mine eye hath play'd the painter and hath steel'd,

Thy beauty's form in table of my heart;

My body is the frame wherein 'tis held,

And perspective it is best painter's art.

For through the painter must you see his skill

To find where your true image pictur'd lies,

Which in my bosom's shop is hanging still,

That hath his windows glazed with thine eyes.

Now see what good turns eyes for eyes have done:

Mine eyes have drawn thy shape, and thine for me

Are windows to my breast, where-through the sun

Delights to peep, to gaze therein on thee;

Yet eyes this cunning want to grace their art,

They draw but what they see, know not the heart.

Soneto 29

SONETO 29

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Pag kahiya-hiya yaring palad / at sa mga mata pa ng madla,

Ay mag-isa kong ipinanaghoy / yaring marawal na kalagayan,

At ang langit ay magulo't bingi / sa aking walang kwentang pagluha,

At itong sarili'y pinagmasdan, / at sinumpa yaring kapalaran.

Na isang pag-asang umaapaw / ang ninanais kong magkaroon,

Nilarawang tulad niya, tulad / niyang ang mga katoto'y angkin,

Hangad ang sining ng taong ito / at yaong sakop ng taong iyon,

Kung saan aking tinatamasa / kahit paano'y kasiyahan din;

Datapwat sa pag-alalang ito'y / halos sarili na'y hinahamak,

Mapalad nga't inaalala ka, / pati na yaring kalagayan ko,

Na tulad ng isang ibong lagsing / sa pagputok ng araw sumikat

Mula mundong mapanglaw, inawit / sa pinto ng langit yaong himno;

Tungo sa matamis kong pagsintang / tanda ko'y dulot ng yamang iwi

Na lagay ko'y ayokong baguhin / maging sa harap ng mga hari.

05.30.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - patinig na may impit a; katinig na mahina a;

cdcd - katinig na mahina o; katinig na mahina i;

efef - katinig na malakas a; patinig na walang impit o;

gg - patinig na may impit i.

Talasalitaan:

ibong lagsing - lark, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahinga 661.

SONNET 29

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

When in disgrace with Fortune and men's eyes,

I all alone beweep my outcast state,

And trouble deaf heaven with my bootless cries,

And look upon myself, and curse my fate,

Wishing me like to one more rich in hope,

Featur'd like him, like him with friends possess'd,

Desiring this man's art, and that man's scope,

With what I most enjoy contested least;

Yet in these thoughts myself almost despising,

Haply I think on thee, and then my state,

Like to the lark at break of day arising

From sullen earth, sings hymns at heaven's gate;

For thy sweet love rememb'red such wealth brings

That then I scorn to change my state with kings.

Soneto 98

SONETO 98

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

15 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Mula sa iyo na sa tagsibol ako'y nawalay

Ipagyabang man ni Abril sa kanyang buong gayak

Diwa ng kabataa'y nilapat sa bawat bagay

Malaking Saturno'y kasamang tumawa't lumundag.

Gayunman, salay ng ibon o amoy na kaytamis

Ng samutsaring bulaklak sa samyo't kulay niyon

Baka sa akin malikha ang kwento ng tag-init

O bunutin sa kandungan nila kung laki roon;

Ni sa kaputian ng liryo'y di ako nagtaka

Ni purihin ang rosas sa pagkapulang kaytindi

Silang anong tamis bagamat anyo'y kaysasaya

Iginuhit matapos mong ayusing makandili

Datapwat taglamig pa rin, malayo ka na't wala

At sa anino mo'y naglaro akong walang sawa

05.26.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula

abab - katinig na mahina a; katinig na malakas a;

cdcd - katinig na malakas i; katinig na mahina o;

efef - patinig na walang impit a; patinig na walang impit i;

gg - patinig na may impit a

SONNET 98

from the book The Sonnets by William Shakespeare, Collins Classics

From you have I been absent in the spring,

When proud-pied April, dress'd in all his trim,

Hath put a spirit of youth in every thing,

That heavy Saturn laugh'd and leap'd with him.

Yet nor the lays of birds, nor the sweet smell

Of different flowers in odour and in hue,

Could make me any summer's story tell,

Or from their proud lap pluck them where they grew;

Nor did I wonder at the lily's white,

Nor praise the deep vermilion in the rose:

They were but sweet, but figures of delight;

Drawn after you, you pattern of all those.

Yet seem'd it winter still, and, you away,

As with your shadow I with these did play.

Soneto 138

SONETO 138

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmang abab-cdcd-efef-gg)

Pag ang aking mahal ay sumumpang / siya'y katha sa katotohanan,

Siya'y pinaniniwalaan ko / kahit siya'y nagsisinungaling,

Baka ako'y isipin pa niyang / di pa edukadong kabataan,

Di na natuto sa mga maling / kadalubhasaan sa daigdig.

Na walang katuturang isipin / niyang ako'y ituring na bata,

Danga't mga nagdaang araw ko'y / batid niyang pinakamaganda,

Payak kong pinupuri ang kanyang / nagsalitang sanga-sangang dila;

Kaya ang katotohanang payak / sa bawat panig ay napigil pa.

Pagka-di-makatarungan niya'y / bakit kaya di niya inusal?

At kahit pagiging matanda ko'y / di ko rin naman mabanggit-banggit?

O, nasa tiwala yaong ano't / kaygandang gawi ng pagmamahal,

At di masambit ng mga taon / kahit na ang gulang ng pag-ibig.

Samakatwid ay nagsinungaling / siya sa akin, gayon din ako,

Mali mang kami'y magsinungaling / ay nagkaniig kaming totoo.

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula

* abab - katinig na mahina a; katinig na mahina i;

* cdcd - patinig na walang impit a; patinig na may impit i;

* efef - katinig na malakas a; katinig na malakas i;

* gg - patinig na walang impit o

SONNET 138

from the book The Sonnets by William Shakespeare, Collins Classics

When my love swears that she is made of truth,

I do believe her, though I know she lies,

That she might think me some untutor'd youth,

Unlearned in the world's false subtleties.

Thus vainly thinking that she thinks me young,

Although she knows my days are past the best,

Simply I credit her false-speaking tounge;

On both sides thus is simple truth suppress'd.

But wherefore says she not she is unjust?

And wherefore say not I that I am old?

O, love's best habit is in seeming trust,

And age in love loves not to have years told.

Therefore I lie with her, and she with me,

And in our faults by lies we flattered be.

Salin ng My Desiderata ni Ka Sonny Melencio

Ang Aking Ninanais (My Desiderata)

[Pasintabi kay Max Ehrmann (1872-1945)]

ni Ka Sonny Melencio

Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

* Desiderata - wikang latin sa "desired things"

Mapoot ka sa kabila ng ingay at pagmamadali, at tandaan anong kapayapaan mayroon sa pagtutol.

Hangga’t kakayanin, huwag susuko, makitungo ng maayos sa lahat ng inaapi.

Sabihin mo ng malakas at malinaw ang iyong katotohanan; at makinig sa masa, maging sa api at walang alam; sila’y may kanya-kanyang pakikibaka at kwento.

Iwasan ang maingay at agresibong trapo; nakakainis sila sa lahat. Kung ihahambing mo ang iyong sarili sa iba, ito’y upang matagpuan lamang ang pakikiisa sa kanila, dahil palaging may mas dakila’t mahusay na taong mababahaginan mo n mga pangarap at layunin.

Masiyahan sa iyong mga nakamit pati na rin sa iyong mga balakin. Panatilihing interesado sa kalagayan ng iba, gaano man kabigat at mahirap; tunay itong mapanghahawakan sa nagbabagong kapalaran ng panahon.

Mag-ingat sa iyong mga pampulitikang gawain, lalo’t puno ng panlilinlang at pandarambong sa daigdig. Ngunit hayaan itong nakahiwalay sa iyo sa kung anong makasariling katangian mayroon ito; nagsusumikap ang maraming tao para sa matataas na mithiin at prinsipyo, at saanpaman, ang buhay ay punong-puno ng pakikibaka at kabayanihan.

Maging tao ka sa iyong kapwa. Lalo na’t huwag magkunwang gumigiliw. Ni maging mapang-uyam sa pakikibaka; sapagka't sa harap ng lahat ng kapighatian at kawalang-kasiyahan, magiging kapara ng damo ang tagumpay.

Tanggapin mong mabuti ang payo ng mga mandirigma sa harap mo, isuko ang lahat ng walang kabuluhang bagay ng kabataan. Pangalagaan ang lakas ng iyong diwa upang malabanan ang anumang daratal na kasawian.

Datapwat huwag pahirapan ang iyong sarili sa madilim na akala. Maraming takot ang nagmula sa pagkapagod at pagkamakasarili.

Higit pa sa matinding disiplina, maging magalang sa iyong sarili at sa kapwa. Kayong lahat ay mga anak ng sansinukob, kung ihahambing sa mga puno at mga bituin; lahat kayo’y may karapatang maging naririto. Malinaw man ito sa iyo o hindi, ang lahat ng sangkatauhan at ang buong sansinukob ay dumaratal sa harap mo.

Kaya makiisa sa sambayanan, saan man sila matagpuan. At anuman ang iyong mga pinaghirapan at adhikain, sa mabigat na kaguluhan ng buhay, hanapin ang kapayapaan sa pakikibaka.

Linisin ito sa lahat ng kasamaan, pang-aapi, at karahasan, upang ito‘y maging magandang daigdig. Tumutol, makibaka, at maging masaya.

Mayo 2022

.

.

.

MY DESIDERATA

(Apology to Max Ehrmann)

by Ka Sonny Melencio

Go rage amid the noise and the haste, and remember what peace there is in resisting.

As far as possible, do not surrender, be on good terms with all the oppressed people.

Speak your truth loudly and clearly; and listen to the masses, even to the downtrodden and the ignorant; they all have their struggle and story.

Avoid loud and aggressive trapos; they are vexatious to everyone. If you compare yourself with others, it is only to find solidarity with them, for always there will be greater and better persons to share your dreams and goals.

Enjoy your achievements as well as your plans. Keep interested in others’ situation, however ardous and difficult; it is a real possession in the changing fortunes of time.

Exercise caution in your political affairs, for the world is full of trickery and thievery. But let this not bind you to what selfish virtue there is; many persons strive for high ideals and principles, and everywhere, life is full of struggle and heroism.

Be a human being for others. Especially do not feign affection. Neither be cynical about the struggle; for in the face of all adversity and disenchantment, victory will be as perennial as the grass.

Take kindly the counsel of fighters before you, surrender all trivial things of youth. Nurture your strength of spirit to combat sudden misfortune.

But do not distress yourself with dark imaginings. Many fears are born of fatigue and selfishness. 

Beyond a strong discipline, be gentle with yourself and with others. You are all children of the universe, no less than the trees and the stars; you all have a right to be here. And whether or not it is clear to you, all humanity and the entire universe are unfolding before you.

Therefore be in solidarity with the masses, wherever you face them to be. And whatever your labors and aspirations, in the grueling turmoil of life, find peace in the struggle. 

Cleanse it of all evil, oppression, and violence, so it will be a beautiful world. Resist, struggle, and be happy.

May 2022

Pagsasalin ng haiku

PAGSASALIN NG HAIKU

Nakabili ako ng libro ng haiku ng makatang Hapones na si Matsuo Basho noong Abril 13, 2019 sa halagang P80.00. Nilathala ito ng Penguin Classics. Naitago ko ang librong ito at nakita muli. Binasa ko ang ilan niyang haiku na pawang salin na sa Ingles. 

Sinubukan kong isalin sa wikang Filipino ang lima niyang haiku sa paraan ding iyon na pantigang 5-7-5. Pinili ko lang ang isinalin dahil ang iba'y hindi kayang ipasok sa 5-7-5 dahil sa mahahabang salita natin. Na marahil sa wikang Hapones,  maraming salitang iisa ang pantig na pasok na pasok sa kanilang haiku.

p. 28

Whiter than stones (Ang Batong Bundok)

of Stone Mountain - (maputi pa sa bato -)

autumn wind. (hanging taglagas.)

p. 31

Where cuckoo (Nang ibong kuku)

vanishes - (ay tuluyang naglaho -)

an island. (ang isang pulo.)

p. 38

Violets - (Ang mga lila -)

how precious on (kayhalaga sa landas)

a mountain path. (ng kabundukan.)

p. 47

Come, see real (Halika, tingni

flowers (ang bulaklak sa mundong)

of this painful world. (napakasakit.)

p. 49

Crow's (Ang iniwanang)

abandoned nest, (pugad ng isang uwak,)

a plum tree. (puno ng duhat.)

Isa siyang inspirasyon. Pawang mula sa kalikasan ang kanyang mga haiku. Dahil dito, kumatha rin ako ng una kong limang haiku.

1

Langay-langayan

pagkatuka'y lilipad,

parang tulisan!

2

Ang mga langgam

ay sadyang kaysisipag,

mumo na'y tangay!

3

Daga sa bahay,

takbuhan ng takbuhan,

kisame'y luray.

4

Sa tinding usok,

napuksa ba ng katol

ang laksang lamok?

5

Pusa'y humibik,

nang mabigyan ng tinik

agad humilik.

- gregoriovbituinjr.

03.25.2022