Digmaan

DIGMAAN

Tula ni Eugene Pottier

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 

Anang mga buwitre, "Sunggaban!"

Ngunit wala halos kaibahan:

Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,

Animo'y baliw sa paghalakhak;

Helmet ay sinuot ng kalansay,

Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,

Sa bawat uri 't lahat ng antas;

Dito'y may bayarang pananambang,

Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y

Pinatapon sa kolonyang penal;

Hinayaan lang ang pandarambong

Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,

Pati makahayop na silakbo,

Ginambala pa si Lacenaire,

At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,

Anak nami'y dalawampu, ngayon

Ang lupon ng berdugo'y nagpasya

Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,

Anak namin ngayo'y dalawampu,

Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y

Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming

Pulangkutis, mula ibang angkan.

Mga tae'y ikalat sa lupa:

"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,

Alagad ay lumisan, naligaw.

O amang bayan, mayroong tigre

Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,

Ang madla'y walang pagkakaisa,

Na nagdurusa sa bilangguan

Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,

Ang lungsod ay nilamon ng apoy,

Dugong pumatak, tara't inumin,

Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang

Niyurakan ay sugatang gapi;

Glorya't kumalat sa malakabag

Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay

Upang laman at buto'y madurog?

Hinihintay nito'y bagong dahon,

Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022

Hindi namatay ang Komyun

HINDI IYON NAMATAY

tula ni Eugene Pottier hinggil sa Paris Commune

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pinagmulan: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (ikalawang edisyon), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Isinalin: ni Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

Para sa mga nakaligtas sa Madugong Linggo

Pinaslang nila iyon ng mga putok ng riple,

na may mga putok ng masinggan

at iginulong ito sa watawat 

sa lupang parang luwad.

At ang pulutong ng bundat na mga berdugo

ay nag-akalang mas malalakas sila,

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Tulad ng pag-aani ng mga manggagapas,

tulad ng mga mansanas na naglagpakan sa lupa,

ang mga Versaillais, na di bababa

sa isang daang libong katao, ay pinagpapaslang.

At yaong daang libong pagpaslang,

Tingni kung anong kanilang dinala.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Bagamat pinaslang nila sina Varlin,

Flouren, Duval, Milliere,

Ferre, Rigault, Tony Moilin,

na pumuno sa mga sementeryo.

Akala'y naputol na nila ang mga bisig niyon,

nawalan ng laman ang mga ugat niyon.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kumilos silang parang tulisan,

umaasa sa katahimikan.

Pinatay nila ang mga sugatan sa higaan nito sa ospital,

at ang mga dugong

bumaha sa mga kumot

ay umagos sa ilalim ng pinto.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Binili ang mga mamamahayag,

mangangalakal ng paninirang-puri

kumalat sa ating mga libingang bayan

ang pagbaha ng kanilang kahihiyan.

Isinuka nina Maxim Ducamp, 

Dumas ang kanilang alak.

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kampilan iyon ni Damocles

Na lumutang sa kanilang mga ulo.

Sa libing ni Vallès

ginawa silang mga pipi.

Ang totoo'y marami kami

na nagsilbing tanod niya;

na nagpapatunay, sa anumang kaso

Nicolas,

na ang Komyun ay hindi namatay!

At kaya, pinapatunayan nito sa mga mandirigma,

na ang kutis ni Marianne ay naging kayumanggi;

handa na siyang lumaban at panahon na upang ihiyaw:

Mabuhay ang Komyun!

At pinapatunayan nito sa lahat ng mga Hudas

na ganito ang mga bagay-bagay,

at sa maikling panahon mababatid nila,

Tangina!

Na ang Komyun ay hindi namatay!

Paris, Mayo 1886

* Isinalin ng Hunyo 20, 2022

It Isn’t Dead

Source: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (second edition), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Translated: by Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

For the survivors of the Bloody Week

They killed it with rifle shots,

with machine gun shots

and rolled it in its flag

into the clay-like earth.

And the mob of fat executioners

thought themselves the stronger,

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Just as harvesters clear a field,

just as apples fall to earth,

the Versaillais massacred

at least a hundred thousand men.

And these hundred thousand murders,

See what they bring.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Though they killed Varlin,

Flourens, Duval, Millière,

Ferré, Rigault, Tony Moilin,

filling the cemeteries.

They thought they cut off its arms,

emptied its aorta.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

They acted like bandits,

counting on silence.

They killed the wounded in their hospital beds,

and the blood,

flooding the sheets

flowed under the door.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Bought-off journalists,

merchants of slander

spread over our mass graves

their flood of ignominies.

Maxim Ducamp, Dumas

vomited up their booze.

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

It’s Damocles’ sword

That floats over their heads.

At Vallès’ funeral

they were made mute.

The fact is there were many of us

who served as his escort;

which proves, in any case

Nicolas,

that the Commune isn’t dead!

And so, all this proves to the fighters,

that Marianne’s skin is tanned;

she’s ready to fight and it’s time to cry out:

Long Live the Commune!

And this proves to all the Judases

that this is how things are,

and in a short while they'll know,

God damn!

That the Commune isn’t dead!

Paris, May 1886

Apat na lalaki, apat na bote

APAT NA LALAKI, APAT NA BOTE

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang bilog

         na papag.

Apat na bote.

Apat na lalaki

at apat na baso ng alak -

                   Médoc.

Sa mga kopita

                 may alak,

                 walang alak,

                 may alak,

Apat na lalaki ang tumatagay.

Isang bote na’y walang laman.

Isang lalaki ang nagsalita:

- Bukas

             Aayusin ko ang usapin

             nang matindi.

Walang sinayang na salita -

              ang lalaki'y

              dapat mabitay.

Tatlong bote na’y walang laman.

Tumugon ang tatlong lalaki,

Tumugon ang tatlong bibig:

- Oo naman

             ang lalaki

             ay mabibitay.

Isang bilog

            na papag,

apat na basong walang laman

            at apat na lalaki...

* isinalin ng Hunyo 20, 2022

Four Men, Four Bottles

by Nâzım Hikmet Ran

A round

        table.

Four bottles.

Four men

and four glasses of wine -

                  Médoc.

In the glasses

                there is wine,

                there is no wine,

                there is wine,

Four men are drinking.

One bottle is empty.

One man speaks:

- Tomorrow

            I settle the matter

            with a bang.

No words wasted -

             the man

             must hang.

Three bottles are empty.

Three men answer,

three mouths answer:

- Certainly

            the man

            will hang.

A round

           table,

four empty glasses

           and four men...

Soneto 116

SONETO 116

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Huwag akong hayaang aminin / ang mga hadlang sa pagniniig

Ng mga totoong isip. Yaong / pag-ibig ay hindi pagmamahal

Na binabago ang natagpuang / pagbabagong naipahiwatig,

O nababaluktot pag ginamit / yaong pamawi upang magtanggal.

O hindi! iyon na'y palagiang / tatak na talagang nakapako,

Na hagilap yaong mga unos / at di naman talaga matinag;

Iyon nga ang bituin sa bawat / balakbak na kung saan patungo,

Na di batid ang kahalagahan, / gayong nakuha ang kanyang tangkad.

Pagsinta'y di biro ng Panahon, / na may pisngi't labing kaypupula

Sa loob ng kumilong aguhon / ng karit niyang doon dumating;

Sa munti niyang oras at linggo'y / di nagbabago yaong pagsinta,

Sa bingit man ng kapahamakan / ito'y pinagtitiisan man din.

Kung ito'y isang pagkakamali / at ito'y mapapatunayan ko,

Di ako nagsulat, at ni wala / talagang iniibig na tao.

06.15.2022

* aguhon - compass, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 20

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas i; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na may impit o; katinig na malakas a;

efef - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 116

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Let me not to the marriage of true minds

Admit impediments. Love is not love

Which alters when it alteration finds,

Or bends with the remover to remove.

O no! it is an ever-fixed mark,

That looks on tempests and is never shaken;

It is the star to every wand'ring bark,

Whose worth's unknown, although his height be taken.

Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks

Within his bending sickle's compass come;

Love alters not with his brief hours and weeks,

But bears it out even to the edge of doom.

If this be error and upon me prov'd,

I never writ, nor no man ever lov'd.

Pakiusap

PAKIUSAP

ni Nâzım Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hugis ulo ng buriko ang bansang ito

Na dumatal ng kaytulin mula sa malayong Asya

Upang mahatak tungo sa Mediterranean

ATIN ANG BANSANG ITO.

Mga pulsong duguan, ngiping nagngangalit

talampakang walang gayak,

Lupaing tulad ng alpombrang sutla

ANG IMPYERNONG ITO, ANG PARAISONG ITO'Y ATIN.

Hayaang nakapinid ang mga pintuang pag-aari ng iba

Huwag na nilang buksan pa itong muli

Alisin ang pagkaalipin ng tao ng tao

ATIN ANG PAKIUSAP NA ITO.

Upang mabuhay! Tulad ng punong nag-iisa at malaya

Tulad ng gubat sa pagkakapatiran

ATIN ANG PAGNANASANG ITO.

* isinalin sa petsang 06.13.2022

* hinalaw mula sa kawing na https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/plea.html

* litrato mula sa google

.

.

.

PLEA

by Nazim Hikmet

This country shaped like the head of a mare

Coming full gallop from far off Asia

To stretch into the Mediterranean

THIS COUNTRY IS OURS.

Bloody wrists, clenched teeth

bare feet,

Land like a precious silk carpet

THIS HELL, THIS PARADISE IS OURS.

Let the doors be shut that belong to others

Let them never open again

Do away with the enslaving of man by man

THIS PLEA IS OURS.

To live! Like a tree alone and free

Like a forest in brotherhood

THIS YEARNING IS OURS.

Mapangwasak na pwersa ang tula

MAPANGWASAK NA PWERSA ANG TULA
ni Wallace Stevens, makatang Amerikano
malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.
9 pantig bawat taludtod

Ganyan nga ang pagdaralita,
Walang anupaman sa puso,
Ito'y magkaroon o wala.

Bagay iyong dapat mayroon,
Leyon, bakang kapon sa dibdib,
Nang damhing humihinga iyon.

Si Corazon, asong matabâ
Isang bulô, sakang na oso,
Nilasaha'y dugo, di dura.

Para s'yang tao, sa katawan,
Ng halimaw na anong lupit
Kalamnan n'ya'y kanyang-kanya lang...

Leyon ay natulog sa Araw.
Nasa ilong ang kanyang paa.
Na makapapaslang ng tao.

Talasalitaan:
bulô - batang baka

* Isinalin ng 06.10.2022

POETRY IS A DESTRUCTIVE FORCE

That's what misery is,
Nothing to have at heart,
It is to have or nothing.

It is a thing to have,
A lion, an ox in his breast,
To feel it breathing there.

Corazon, stout dog,
Young ox, bowlegged bear,
He tastes its blood, not spit.

He is like a man
In the body of a violent beast.
Its muscles are his own...

The lion sleeps in the sun.
Its nose is on its paws.
It can kill a man.

* From the book The Mentor Book of Major American Poets, pages 292-293

Ang aming martsa

ANG AMING MARTSA

ni Vladimir Mayakovsky

Hinalaw sa salin sa Ingles ni Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Isinalin sa wikang Filipino ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikumpas ang mga parisukat sa padyak ng mga rebelde!

Pataasin pa, mga tanod ng palalong ulo!

Huhugasan natin ang mundo ng pangalawang delubyo,

Ngayon na ang panahon ng pagdating ng kinatatakutan.

Masyadong mabagal, ang kariton ng mga taon,

Ang mga bakang kapon ng tag-araw – masyadong malungkot.

Ang aming diyos ang diyos ng bilis,

Ang aming puso — ang aming tambol ng pakikibaka.

Mayroon bang bulawang mas banal pa kaysa amin?

Anong putakti ng punglo ang maaaring makapanduro sa amin?

Awit ang aming armas, ang kapangyarihan ng mga kapangyarihan,

Ang aming bulawan — ang aming tinig — pakinggan lamang kaming umawit!

Kaparangan, humiga kang luntian sa lupa!

Sa seda hahanay ang aming araw-araw!

Bahaghari, magbigay ng kulay at kabilugan

Sa talampakang-plota ng kabayo ng panahon.

Namumuhi sa amin ang langit na may mabituing alindog.

Ay! Kung wala iyon ay maaaring mabuhay ang mga awit namin.

Hoy, Dawong-dawungan, hilingin mong

Dalhin kami ng buháy sa langit!

Magsiawit, sa tuwa’y lumagok ng lumagok,

Patuyuin ang tagsibol sa pamamagitan ng tasa, hindi ng didal.

Patindihin ang pagtibok ng iyong puso!

Nang dibdib nami’y maging pompiyang na tanso.

Talasalitaan: 

oxen - bakang kinapon, uri ng kinapon na lalaking baka, UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 860

gold – bulawan, ibid. p. 203

Ursus Major - Big Dipper, dawong-dawungan, ibid., p. 1309

steed - kabayo, mula sa English-Tagalog Dictionary ni Leo James English, p. 428

cymbal - pompiyang, ibid., p. 222

fleet - plota, hukbong-dagat, mula sa Diksyunaryong Ingles-Filipino, ni Felicidad T. E. Sagalongos, p. 190

06.08.2022

* ang litrato'y mula sa google

OUR MARCH

by Vladimir Mayakovsky

Source: Poems, Translated by Dorian Rottenberg. Progress Publishers, Moscow, 1972;

Transcribed: by Mitch Abidor

Beat the squares with the tramp of rebels!

Higher, rangers of haughty heads!

We'll wash the world with a second deluge,

Now’s the hour whose coming it dreads.

Too slow, the wagon of years,

The oxen of days — too glum.

Our god is the god of speed,

Our heart — our battle drum.

Is there a gold diviner than ours/

What wasp of a bullet us can sting?

Songs are our weapons, our power of powers,

Our gold — our voices — just hear us sing!

Meadow, lie green on the earth!

With silk our days for us line!

Rainbow, give color and girth

To the fleet-foot steeds of time.

The heavens grudge us their starry glamour.

Bah! Without it our songs can thrive.

Hey there, Ursus Major, clamour

For us to be taken to heaven alive!

Sing, of delight drink deep,

Drain spring by cups, not by thimbles.

Heart step up your beat!

Our breasts be the brass of cymbals.

Soneto 24

SONETO 24

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Mata ko'y umakto bilang pintor / at talaga namang nakatutok

Sa talahanayan niring puso't / nagkahugis ang iyong kariktan

Habang katawan ko yaong kwadro / kung saan iyon itinatampok

At sadyang nasa sining ng pintor / ang niloob niya't kaisipan.

Sa pamamagitan lang ng pintor, / kasanayan niya'y makikita

Upang yaong larawan mong tunay / ay mahanap kung saan naukit;

Na sa pabrika niyaring dibdib / ay naroroong nakabitin pa

Dahil sa mata mo, durungawan / niya'y may kinang na gumuguhit.

Ngayon tingni ng mata sa mata, / ano bang nangyaring buti roon:

Hugis mo'y pininta ng mata ko, / at gayon ka rin naman sa akin

Bilang durungawan sa dibdib ko, / kung saan Haring Araw na iyon

Ay nalulugod na sumisilip / upang ikaw'y pakatitigan din;

Gayupaman, sining nila'y nais / purihin ng gayong matang tuso

Iginuguhit anong makita, / puso man nila'y di batid ito.

06.02.2022

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na mahina o; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na walang impit a; katinig na malakas i;

efef - patinig na walang impit i; 

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 24

from the book The Sonnets, by William Shakespeares, Collins Classics

Mine eye hath play'd the painter and hath steel'd,

Thy beauty's form in table of my heart;

My body is the frame wherein 'tis held,

And perspective it is best painter's art.

For through the painter must you see his skill

To find where your true image pictur'd lies,

Which in my bosom's shop is hanging still,

That hath his windows glazed with thine eyes.

Now see what good turns eyes for eyes have done:

Mine eyes have drawn thy shape, and thine for me

Are windows to my breast, where-through the sun

Delights to peep, to gaze therein on thee;

Yet eyes this cunning want to grace their art,

They draw but what they see, know not the heart.